Struktura plonu

Potencjał plonowania rzepaku szacowany jest na 9 ton nasion. Jednak w praktyce wykorzystywany jest on najczęściej na poziomie ok 50%.

Aby optymalnie wykorzystać możliwości, jakie daje stale doskonalony materiał siewny, należy poznać fazy krytyczne tworzenia plonu. Pozwala to na ich kontrolę poprzez zabezpieczenie potrzeb pokarmowych oraz dobranie technologii do warunków gospodarowania.

Plon rzepaku jest iloczynem ilości nasion na określonej powierzchni np. 1 ha oraz ich masy. Elementami struktury plonu jest: obsada - ilość roślin na m2, liczba rozgałęzień bocznych na roślinie, liczba łuszczyn na pędzie głównym i pędach bocznych oraz liczba nasion w łuszczynach. Należy pamiętać, że plon tworzy się w całym okresie wegetacyjnym zarówno jesienią jak i wiosną. Prawidłowo przygotowany do zimy rzepak powinien charakteryzować się złożoną z 8-12 liści rozetą, szyjką korzeniową o średnicy 10-20 mm oraz systemem korzeniowym sięgającym w głąb gleby do głębokości co najmniej 25 cm. Wykształcenie się rozety to czas, w którym w stożku wzrostu następuje przejście z fazy wegetatywnej w generatywną, zaprogramowany zostaje przyszły plon, pojawiają się zawiązki przyszłych liści, rozgałęzień bocznych oraz kwiatostanów. Liczba liści w rozecie skorelowana jest z liczbą rozgałęzień, na których wiosną pojawiają się kwiatostany, a potem łuszczyny.

W czasie spoczynku zimowego w stożku wzrostu stale zachodzą procesy różnicowania się organów, pod koniec lutego można już zauważyć wyciągnięte szypułki kwiatowe. Podczas zimy w zależności od przebiegu pogody dochodzi do utraty liści, straty te najczęściej wynoszą ok. 50% ich biomasy. Jeżeli w tym czasie pęd wierzchołkowy nie ulegnie uszkodzeniu, to w takim przypadku wiosną można liczyć na regenerację i szybki rozwój roślin. Rzepak rozpoczyna wiosenną wegetację, gdy średnia dobowa temperatura przez kilka dni utrzymuje się na poziomie 5ºC. W pierwszej kolejności odbudowywany jest aparat liściowy niezbędny do produkcji asymilatów koniecznych do wzrostu. Na początku kwitnienia liście osiągają swoje maksymalne rozmiary, od tego momentu oddają asymilaty i stopniowo zasychają. Proces zasychania odbywa się od liści najniższych do najwyższych, a w czasie zbioru rośliny pozbawione są generalnie wszystkich liści. Wyjątek stanowią jedynie plantacje przenawożone azotem.

Od początku kwitnienia rozpoczyna się kolejna faza, w której równolegle zachodzą procesy tworzenia i redukcji. Roślina zrzuca liście starsze, a w ich miejsce na górnych piętrach stale zawiązywane są nowe. Pomimo to powierzchnia asymilacyjna ulega stałemu zmniejszaniu. Wpływa to na wewnętrzną konkurencję o asymilaty. W tym okresie charakterystyczne jest to, że w obrębie jednej rośliny na jej górnych piętrach trwa rozwój łuszczyn i zawiązywane są nasiona, natomiast na dolnych rozwijają się i kwitną kolejne kwiaty. Rzepak rozpoczyna kwitnienie od pędu głównego, potem zakwitają kwiatostany na rozgałęzieniach bocznych. W praktyce im później otworzy się kwiat, tym mniejsze prawdopodobieństwo, że wytworzy się z niego łuszczyna. Równomierność tego procesu jest jednym z najważniejszych elementów uzyskania dobrych plonów. Ostatnim ogniwem struktury plonu jest MTZ, parametr ten zależy od przebiegu pogody i ilości nasion w łuszczynie. Niedobór wody po kwitnieniu skutkuje mniejszym zawiązywaniem łuszczyn i nasion w łuszczynach oraz negatywnie wpływa na masę nasion.